Dziś jest: Czwartek, 10-10-2024

Informacje

Narzędzia i usługi

Historia

30
11

Historia

 
Zmiany klimatu, które spowodowały ustąpienie lodowca z terenu dzisiejszej Wielkopolski, były jedną z przyczyn powstania sprzyjających warunków do pojawienia się człowieka. Był on przemieszczającym się z miejsca na miejsce koczownikiem, zajmującym się zbieractwem, łowiectwem i rybołówstwem. Zawędrował na obszar zach. Wielkopolski już w starszej epoce kamienia (paleolicie); na ślady pobytu ludzi w tym okresie natrafiono m.in. na płn. od Pniew, w Orłem oraz w Muchocinie (niedaleko Międzychodu).
 
Najstarsze dowody pobytu człowieka na terenie gminy Lwówek odkryto w trakcie prac archeologicznych w Grońsku; pochodzą one ze środkowej epoki kamienia (młodszego mezolitu, 8000-4000 lat p.n.e.). Najwięcej informacji o osadnictwie w okolicach Lwówka przyniosły ekspedycje archeologiczne Katedry Archeologii UAM, prowadzone w latach 1978-79. Liczne wykopaliska z młodszej epoki kamienia (neolitu, 4000-1700 lat p.n.e.) świadczą o wzroście zaludnienia w tamtym okresie; odkrycie osad dowodzi osiadłego trybu życia mieszkańców.
 
Dogodne warunki naturalne w dolinach Mogilnicy i Czarnej Wody, takie jak żyzne gleby, bogactwo zwierzyny w lasach oraz obfitość ryb w rzekach i jeziorach, przyczyniły się do pojawienia się ludności kultury pucharów lejkowatych (m.in. w Brodach, Koninie, Liniach i Marszewie) oraz nieco później, ludności kultury amfor kulistych (m.in. w Grońsku i Pakosławiu), żyjącej nad brzegami jezior i rzek.
 
W epoce brązu (ok. 1700-700 lat p.n.e.) zwiększyła się gęstość zaludnienia. Wraz z doskonaleniem sztuki wytwarzania narzędzi tryb życia stawał się coraz bardziej osiadły, a ludzie zaczęli zajmować się, prócz łowiectwa i rybołówstwa, także rolnictwem. Z tej epoki pochodzi znacznie więcej wykopalisk niż z poprzednich. Na ślady osad zamieszkanych przez zachodniowielkopolską grupę ludności kultury łużyckiej (z czasów szeroko znanej osady w Biskupinie) natrafiono nad jez. Linie koło wsi Linie, w okolicach Konina, Grońska, na wschód od Posadowa i Pakosławia oraz w rejonie Brodów i Marszewa. Osadnictwo tego okresu w dolinie Mogilnicy powiązane było zapewne z grodem w Komorowie (gmina Kaźmierz). Z kolei osadnictwa ludności kultury pomorskiej dowodzą znaleziska w Koninie, Grońsku, Lipce Wielkiej i Zgierzynce oraz cmentarzyska grobów skrzynkowych w Chmielinku, Lipce Wielkiej i Brodach.
 
Znaczna intensyfikacja osadnictwa nastąpiła w okresie wpływów rzymskich. Nowe jednostki osadnicze, zakładane przez ludność przeworską i wielbarską, powstały m.in. w Grońsku i Koninie. Licznych znalezisk z tego okresu dokonano też w Tarnowcu, Lwówku, Lipce Wielkiej, Pakosławiu i Posadowie oraz w Marszewie. W Lwówku odkryto cmentarzysko birytualne z grobami bogato wyposażonymi w paciorki srebrne, zapinki brązowe i kolie ze szklanych paciorków.
 
We wczesnym średniowieczu na terenie dzisiejszej gminy Lwówek wykształciły się 3 jednostki grodowe: w Brodach, Liniach i Grońsku. Być może czwarty gród istniał w okolicach Konina, ale do dziś nie ustalono jego lokalizacji. Wokół grodów skupione były osady otwarte. Osadnictwo to, należące w okresie wczesnośredniowiecznym do państwa Polan, świadczy o istotnym znaczeniu tych terenów.

Struktura osadnictwa w okolicach dzisiejszego Lwówka uległa kolejnej zmianie wraz z utworzeniem państwa polskiego. Zyskał wówczas na znaczeniu ośrodek brodzki, z kasztelanią i licznymi nowymi osadami w Brodach, Pakosławiu i Posadowie. W tym czasie niezależnie rozwijały się osady w rejonie Grońska.
Najstarsze wzmianki spośród wszystkich opisywanych miejscowości dotyczą Brodów i Wytomyśla, wymienianych pod datą 1250 w dokumentach z XVII w. W oryginalnych dokumentach pierwsze informacje mówią o Zębowie (1258) oraz o Koninie i Liniach (1260).

W okresie formowania się własności ziemskiej (XI-XIII w.) opisywane tereny znalazły się w posiadaniu znaczniejszych rodów: Awdańców, Leszczyców, Bnińskich oraz Nałęczów, którzy od nazwy swej posiadłości przyjęli nazwisko Ostrorogów, a później Lwowskich. Na pocz. XV w. w rękach Ostrorogów znalazła się duża część wsi z terenu dzisiejszej gminy i jej okolic: Bolewice, Chmielinko, Grońsko, Grudna, Komorowe, Konin, Pakosław (od końca XV w.), Wojszyno, Więcewojszyno i Wytomyśl.

W 1414 r. z inicjatywy Ostrorogów pośrodku wyżej wymienionych dóbr lokowano miasto Wojszyno; w 5 lat później (1 VII 1419) staraniem Sędziwoja Ostroroga król Władysław Jagiełło lokował na gruntach miasta Wojszyno i wsi Więcewojszyno miasto Lwów rządzące się prawem magdeburskim, od XVI w. zwane Lwówkiem.

W czasie panowania Jagiellonów wzrosło znaczenie rodu Nałęczów, którzy piastowali wiele wysokich urzędów, m.in. Sędziwój z Ostroroga był w latach 1406-41 wojewodą poznańskim i trzykrotnie starostą generalnym Wielkopolski. Wpłynęło to korzystnie na sytuację miast będących w ich władaniu. Wieki XV i XVI to okres rozwoju Lwówka i jego okolic. O wielkości miasta świadczy liczba żołnierzy, których Lwówek był zobowiązany wystawić na wyprawę malborską w 1458 r. (12, a więc tylu ilu Szamotuły czy Grodzisk, a więcej niż Pniewy, Trzciel lub Opalenica).

Dowodem rozwoju gospodarczego są licznie zachowane do dziś przywileje cechowe z XV-XVII w. Administracyjnie Lwówek i jego okolice leżały wówczas w powiecie i województwie poznańskim.

Potop szwedzki oraz spustoszenie miasta i okolic na krótki czas zahamowały rozwój. Jednak nowe przywileje targowe i cechowe nadane miastu staraniem właścicieli - Opalińskich i Trąmpczyńskich - pozwoliły na przywrócenie mu dawnej świetności. Od pocz. XVIII w., za sprawą właściciela Lwówka, Adama z Werbna Pawłowskiego, do miasta zaczęli napływać innowiercy: Żydzi i protestanci, przyczyniając się do dalszego rozwoju handlu i rzemiosła. W tym czasie Lwówek osiągnął największą w swych dziejach liczbę mieszkańców.

Okolice miasta rozwijały się również dynamicznie dzięki kolonizacji olęderskiej, której początki na ziemiach polskich sięgają końca XVI w. Pierwsi kolonizatorzy pochodzili z Holandii (stąd pochodzi nazwa osadnictwa), jednak z upływem czasu prócz Holendrów pojawili się kolonizatorzy narodowości niemieckiej i później, polskiej. Olędrzy mieli pełną swobodę wyznań i praktyk religijnych. Kolonizację olęderską spowodowała ta sama przyczyna, która wytknęła drogi wielu innym masowym ruchom ludności, mianowicie różnica w warunkach bytu w dotychczasowej ojczyźnie i w miejscu upatrzonym do emigracji. Osady olęderskie lokowano w miejscach nizinnych i podmokłych, po osuszeniu gruntów, a także (m.in. na terenie zach. Wielkopolski) na miejscach suchych, zalesionych, po wykarczowaniu lasu. Zdarzały się też przypadki, że olędrów osadzano we wsiach, które częściowo były zamieszkane przez ludność poddaną; powstawały w ten sposób osady mieszane.

Ponowny rozwój regionu datuje się od ok. 1830 r., kiedy we Lwówku znów zaczęło rozwijać się rzemiosło i powstały pierwsze zakłady przemysłowe (olejarnia, cegielnia). Budowa nowych zakładów i dalszy rozwój miały miejsce w końcu XIX i na pocz. XX w. Wielkopolanie wzięli czynny udział w powstaniach 1831, 1848 i 1863 r. Na szczególną uwagę zasługuje działalność Emilii Sczanieckiej.

Odpowiedzią na nasilenie się w 2 pół. XIX w. germanizacji były działania podejmowane na polu ekonomicznym i kulturalnym. We Lwówku powstały m.in. Towarzystwo Przemysłowe i Towarzystwo Śpiewu, a później - na pocz. XX w. - Bank Ludowy, Spółdzielnia "Rolnik" i Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół".

Kolonizacja olęderska była kolonizacją rolną. Osady lokowano na obszarach o najmniej urodzajnych glebach, ponieważ obszary bardziej urodzajne zajęła już wcześniejsza kolonizacja. Olędrzy zajmowali się rolnictwem - uprawą oraz hodowlą. Stosunki olędrów z instytucjami. Kościołem i z panem określał tzw. przywilej. Przywileje wydawane osadom regulowały m.in. organizację szeroko rozbudowanego samorządu gminnego, który stanowił bardzo istotną cechę osadnictwa olęderskiego. Każda osada miała odrębny, własny samorząd, wybierany przez wszystkich gospodarzy. Olędrzy by!i czynszownikami, a czynsz najczęściej miał postać świadczeń pieniężnych na rzecz dworu.
 
Osadnictwo olęderskie w okolicach Lwówka rozwinęło się na pocz. XVIII w. (najstarszy zachowany przywilej, dotyczący lokacji wsi Komorowskie Olędry, nosi datę 19 VI 1707) i trwało aż do rozbiorów. Liczne osady powstały na płd.zach. i zach. od miasta, w dolinie Czarnej Wody. Inne wsie lokowano na płd. od Lwówka, przy dzisiejszej szosie do Nowego Tomyśla. Większość z nich (Komorowickie Olędry, Lubieńskie Oiędry, Węgielnia Olędry, Wymyślanka Olędry) utworzono po wykarczowaniu lasu i zarośli, inne lokowano na gruntach nie użytkowanych lub też na gotowej roli (np. Kozielaski Olędry).

Z kolei starsza wieś Chmielinko w 1776 r. także otrzymała przywilej lokacyjny. Kolonizacja olęderska spowodowała zagospodarowanie w XVIII w. terenów dotąd nie użytkowanych i zwiększyła zaludnienie okolic Lwówka.

Śmierć Adama Pawłowskiego, pożary miasta i późniejsze zniszczenia przez wojska rosyjskie, dokonane w czasie konfederacji barskiej, przyczyniły się do stopniowego upadku miasta. Po drugim rozbiorze Lwówek znalazł się pod zaborem pruskim (w powiecie babi-mojskim). W latach 1807-15 miasto i okolice, leżące w granicach Księstwa Warszawskiego, kilkakrotnie zostały zniszczone i wyludnione przemarszami wojsk i pożarami. Po klęsce Napoleona Lwówek, liczący niespełna 1500 mieszkańców, znalazł się ponownie pod panowaniem pruskim. Od 1815 r. opisywany teren wchodził w skład powiatu bukowskiego (później nowotomyskiego).

Mieszkańcy Lwówka i okolicznych wsi wzięli aktywny udział w Powstaniu Wielkopolskim. Na wieść o wybuchu Powstania już 28 XII 1918 r. we Lwówku powstała Rada Ludowa, a oddział powstańców z rejonu lwóweckiego opanował w styczniu 1919 r. Nowy Tomyśl i brał udział w późniejszych walkach.

W okresie międzywojennym Lwówek był miasteczkiem rolniczo-handlowym; rozwijał się drobny przemysł, aktywnie działały organizacje społeczne i kulturalne. Okupacja hitlerowska opisywanego terenu trwała od 9 IX 1939 do 25 l 1945 r. Okupanci w pierwszej kolejności wysiedlili z miasta ludność żydowską, a później część ludności polskiej wywieziona została do Generalnego Gubernatorstwa. Wyzwolenie przyniosła ofensywa Armii Czerwonej, będąca wynikiem rozpoczętej 12.0l.1945 r. operacji "Wisła Odra". W lutym 1945 r. wojska radzieckie urządziły na polach między Lwówkiem a wsią Linie lotnisko polowe, z którego startowały samoloty wspierające wojska forsujące Odrę.